Español

Huichol

Cora

Tepehuano

Purhépecha

Náhuatl

Zapoteco sierra

Zapoteco istmo

Mixteco

Triki

Maya

Tseltal

Tzotzil

BA'AX LE KÍNSAJ YIK'LELO'?

MICAELA: J-Sil , ts'ook a kaxtik meyaj beyo'?
J-CIL: Ts'óoki x-Mica le maxo'ob tu ts'ajo'ob ten le meyajo' u k'aato'obe' ka' xi'iken in p'úulte' le
kinsaj ik'lelo' te koolo'.
X-MICA: ¡bix a wóol! ¡Le ba'ax ken! a beeto' jach talam...
J-CIL: ¿Ba'ax ten tun X-Mica?
X-MICA: Tumen e kínsaj ik'lelo' beta'ab ti'al kinsaj ik'li.
J-CIL: ¡Beyo', u ti'al u kins ba'ax beetik k'aas ti'e xiwo'!.
X-MICA: Jaaj, ba'ale' ku kinsik xan tu láakal k'aax, beyxan ju pajtal u kinsik máak, teech,
A paalal a lak'o'ob¡
J-CIL: ¡Jiij In ki'ichkelem Yum¡ jeelo' yáan in kaxtik u jéel meyaj.
X-BET: J-Cil, ¿ts'óok wa kaxantik meyaj?
J-CIL: Ma ko'olel, tene' ts'ook in k'ubentik in t'áan ti'al in p'ulja'tik le kinsaj ik'lelo' chen ba'ale X-Mica
tu lubsaj in wóol
X-BET: ¡Aj Ki'ichkelem yum! ¿ba'ax ten tun?
J-CIL: ¡Tumen yéetel le kínsaj ik'lelo', jéel u beytal u metikto'on k'aase'!
X-BET: ¡Ba'x ten tun!
J-CIL: Le kinsaj ik'lelo'ob, puk'an wa ma' puk'an je'el u paajtal u yokol ichil a winklal, tu beel a ni', ti' a chi',
ti' a wich yéetel tu laakal a woot'el
X-BET: ¡Aaaj wa beyo' jach talam u meyajtik le k'aas!
J-CIL: Tin ts'ikbatiktech ti'al u meyajtal le kinsaj ik'lelo', k'anana ts'aik u pixil a wich ti' u k'amik U k'aasil ;
jump'éel pinpin nok tak yóok'ol a xambo'ob, u pixil a k'a, u pixil a wich, u Pixil a tseem
yéetel p'ok
X-BET: Áajaja'! beyech juntul xib ku táal ti' le ujo'.
J-CIL: Ba'ale', yan in kaxtik jump'éel meyaj ma' jach sajbe'entsili'.
P'O' K'AB BEY XAN NOK'

X-MICA: Il a wich bix a taal jach man ek'ech!
PEDRO: Aaaj, beyena' tumen in ts'uulile' tu tuxten in wiwits' le kinsaj iklelo' Le betik witsten
X-MICA: Je'elo' pit tu seebanil a nok' ka' xi'ikech ichk
PEDRO: Ba'axten si ma' u k'íinn bejla'ak in wichkila', hasta sáabado
X-MICA: ¡Ma' u'uyma' t'áan pal, ma wa tan wike' le kinsaj ik'lelo' ku yóokol ta chi', ta wich, tsokole'
jéel u pajtal u p'aatal ta woot'ele je'el u pajtal u kinskeche'!
PEDRO: Maalob, maalob, ¿minkajen ichki mientras ke tan a p'o'i in nok'?
X-MICA: Ma' xan ken ts'ok kej a wich ki ka p'o'ik
PEDRO: ¡Aj chen mina'an ba'al a wale'!
X-MICA: ¡Aaah, chen mak'oolech!
WENWL TU'UX MINA'AN KINSAJ YIKLELO'OB.

X-MICA: Xbet, Xbet, ¡ma' cha' ku wene le' palalo'obo' tolo'!
X-BET: Ba'ax ten X-Mica.
X-MICA: ¡Ts'íikbalta to'one' ma' uts' u p'aatal u wenel máak tu'ux ku ts'aaba' le kinsaj ik'lelo'ob
tumen tu laakal le kinsaj ik'lelo'oba' ku meyajta'al ichil le koolobo'ts'ookole' tu'ux kik wenwlo',
k-utsbentik le k'ak'asbocobo'.
X-BET: Ma' nats' yanik to'oni'.¡Lelo'oba' te' yano'ob tolo'yéetel ma'nats' xanto'oni' t s'ooke' to'one' waye'! ¿ma' tin na'atkech?
X-MICA: U k'ak'as booko' ku p'aatal yó' ik',to'ontune' k-uts'bentik
BERTHA: Je'elo' k-taan yéetel k- ts'uuli', yank-aaliktik ma' u yoksiko'on wenel tu'ux ts'a'an le
kinsaj yik'lelo'.
X-MICA: Yéetel ka' u ta'ake' nachi tu'ux ma' u k'uchu' le palalo'obo' yéetel le alak'o'obo' ka' u  K'ale'
ts'okole' ma' u yantal na'ats' ti' janabe'enbalo'ob mix xan ti' e jao' ¡Ts'o'oki, Ts'o'oki'!
XBET: Ma u man a k'ab.
X-MICA: Kin chi'iknakta' tumen u jajile' jach ¡sajbe'entsil!
U K'ÍINIL KA YOKOLO'OB MEYAJ.

TS'UUL: !J-Cil, oken yéetel a laak'o'ob ti' a wense' le p'aako'o ichil le koolo'¡
J-SIL: !Mare jach tun ma'tan¡ tin wilaj u p'úuljata'a le kinsaj ik'lelo' jach ma' saami'
TS'UUL: P'uljatik le kinsaj ik'lelo' tumen ts'o'ok u tiji.
J-SIL: Uuy in ts'úulilo' Tene' ts'ola'antene' le ken p'úulja'ta'ak le lanaatee, k'aabet u man jayp'éel k'íin
ka beychajak u man meyaj te' ichkoolo'
TS'UUL:¿Ba'ax ten tun?
J-CIL: Tun tsóolik ba'ax u yoojel Tumene' le kinsaj ik'lelo'ob ku máan tak kaa'p'éel k'íin pulik u k'aasi
TS'UUL: Jach ya'ab ba'ax a wojel J-Cil.
J-CIL: ¡Jach beeyo'!
U SAAS P'UULI KINSAJ YIKLELO'OB TS'O'OK U XU'UPUL

X-MICA: Jiiij chan Juan p'ate ba'lo'!
X-BET: P'at u baaxal, ma' tan a wilik chichan.
X-MICA: ¿Bix a wóol? ¡Ma' wa tan wilik tu báaxtik u saas p'uuli le kinsaj yik'lelo'ob.
X-BET: ¡Mina'an mix ba'ali!.
X-MICA: Kex u k'aasil p'aatal ichil ts'ookole' layli u metik loobe' (Tun tsolik) ¡lela' u saas p'uuli le kinsaj
yik'lelo' ma' u naj u ch'abal mix ti' u ts'aabal ba'ax uk'bilil!
XBET: Je'elo' yan k-alikti' ts'uuli',ka' u bet u mo'olo' tu laakal le saas p'uulo' pula'antak' ¡Tolo' ka u
suto'ob ti máax kone'!
X-MICA: ¡Wa bixe' tene' yan mak'aantik jump'eel jool ti'al le saas p'uulo' yóolal mu ka'. Baaxta'al tumen
chan Juan, yóosal beyo' mix mak je'el u beytal u ts'aik bali!
MALO'OB JA'

MICAELA: ¡J-Cil! ¿tan wa a bin yiknal ts'úulil?
J-CIL: Ti' kin bini', ma' tun xaantal ken sunaken.
X-MICA: Bix tubuk tech wa le jae'
J-CIL: ¿Ba'ax jai'?
X-MICA: ¡Ka' ts'aabak to'on u chu'ujil mambil jai'! K'ajakteche' te' ja'ab maano' k'oja'anchajo'on
tumen k-uk'ik lt k'ak'as jailo'.
J-CIL: Beyo' X-Mica , le óolale' yan in t'áan yéetel le ts'uula' tumen letie' tun ts'aik le chujil mambil jao'.
X-MICA: ¡Ey! ¡ey! Bis a wo'och waj.

LOCUTOR: Tik lakalo'on to'one' yan u tojbe'enil ik k'amik utsil ja' to'one' k'ana'a ik ts'íikbaltik
¡Yéetel e ts'úul beora ma' ik k'am le meyajo' lelo' jump'éel maalo'ob ba'a ti to'on!
X-BET: ¡X-Mica tak a wojeltik jump'éel ba'a'. J-panchoe' tun maan u kaaltal, ten in Wake' tan u
tukultik, ux ba'al.
X-MICA: ¿Ba'axten ka walik?
X-BET: Ma' sen samlake', ka' ts'o'ok u p'úulja'tik le kinsaj ik'lelo'tin wilaj u bin tanu Bin tan u kikilankitun
luubul mina'an u múuk'yaj u nak' ts'okole' tan bin u xej
X-MICA: Ma' kalani' le ba'ax ta wilo' uchulti' min ti'óolal u meyaj k'aasil le kinsaj iklilo'
X-BET: ¡Ma' tene' in wake' J-panchoe' mina'an ti' le baalo'ob beyo'
X-MICA: U chi'ichnakil le kinsaj ik'lilo'obo' yan yan k'íine' juntulili' yan k'íine' ya'ab, u jajile' J-Panchoe'
choko óolal yanti' yóolal le kinsaj ik'lelo'.
XBET: Aaay, óotsil le J-Panchoe'wa ma' u kanantale' je' u pajtal u kimile'.
J-PANCHOE':' Ma' ts'úul ¡ tene' ma' tan in ka' tosik le kinsaj ik'lelo'ob jach saj be'entsil!
J-TS'UUL: Bix tun tene' ma' uchuk ten mix ba'ali'
J-PANCHOE': Chen wal ma' u macheche' je'ix tene' , maax yóojel wa ma' k'oja'anech
J-TS'UUL: ¿Bixi' ba'ax tun k'oja'anil ka walik tun beyo'?
J-PANCHOE': leti' e talamil ti' le toj óolalo' ken manak yabo'ob le jabo'ob wa ya'ab winalilo'ob le
u takkuba le mak ta'an le kinsaj ik'lelo' lelo'oba' matan u yaantal ts'ako'ob u ti'al
J-TS'UUL: ¿Je' bix makalmak k'oja'nilo'obe'?
J-PANCHOE': Tojwinklal wa u je' laak' k'ak'as k'oja'nil.... jump'éel chikulale' te' koolelo'obo' je' u beytal
u ts'aya' tu yimo'ob, je' u beytal xan u siijil u mejen paalal ma' chuka'antako'obe'.